Hệ Thống Giáo Dục Đức

I. Tổng quan về hệ thống giáo dục của Đức

Đức là một quốc gia liên bang với hệ thống giáo dục được quản lý bởi từng bang. Mỗi bang có luật lệ và hệ thống giáo dục riêng biệt, dẫn đến sự khác biệt trong cách tổ chức giáo dục giữa các bang. Để đảm bảo sự phối hợp và thống nhất giữa các bang, Hội nghị các Bộ trưởng Văn hóa Giáo dục (Kultusministerkonferenz - KMK) và Uỷ ban Liên bang-Bang (Bund-Länder-Kommission) đã được thành lập vào những năm 1949 và 1970.

Theo Hiến pháp, toàn bộ hệ thống giáo dục ở Đức đều dưới sự quản lý của nhà nước. Các quyền hình thành các trường tư được bảo đảm thông qua các quy định đặc biệt, đảm bảo sự đa dạng và sự phát triển trong ngành giáo dục của đất nước này.

• Nghĩa vụ học:

  • Nghĩa vụ học phổ thông và học nghề được quy định trong hiến pháp của từng bang. Nghĩa vụ học phổ thông kéo dài từ lớp 1 đến lớp 9 (có ngoại lệ là lớp 10 ở một số bang như Berlin và Brandenburg). Khái niệm "năm đến trường" không phải là khái niệm "bậc lớp", ví dụ như khi học sinh lặp lại lớp, nghĩa vụ học toàn thời gian kết thúc vào cuối lớp 7 hoặc 8. Nghĩa vụ học nghề kéo dài 3 năm, bắt đầu sau khi hoàn thành nghĩa vụ học phổ thông, nếu học sinh không tiếp tục học tại trung học cơ sở hoặc trung học phổ thông.

• Quản lý giáo dục bang:

  • Mỗi bang quản lý ngành giáo dục thông qua một bộ riêng. Tên và phạm vi chức năng của mỗi bộ do chính phủ bang định. Phổ biến nhất là Bộ Giáo dục và Văn hóa, là cơ quan cao nhất trong ngành giáo dục của mỗi bang. Bộ Giáo dục và Văn hóa cùng với ban quản lý nhà trường chịu trách nhiệm lập kế hoạch và tổ chức hệ thống giáo dục. Quyền hạn và trách nhiệm của các bang được phân chia rõ rệt: bộ giáo dục văn hóa quản lý nhân sự giáo viên và nội dung giảng dạy tại các trường, trong khi các địa phương chịu trách nhiệm về cơ sở vật chất và trang thiết bị.

• Chương trình giáo dục phổ thông:

  • Các bang quyết định chương trình giáo dục phổ thông của mình. Trên mặt liên bang, đã có các chuẩn môn học được ban hành. Các bang xây dựng và áp dụng chương trình giáo dục phù hợp với đặc thù của từng bang. Các trường cần tự xây dựng chương trình dạy học chi tiết dựa trên chương trình khung. Giáo viên phổ thông phải có năng lực phát triển chương trình giảng dạy của môn học. Sách giáo khoa do các nhà xuất bản tổ chức biên soạn, được Bộ Giáo dục thẩm định và phê duyệt trước khi xuất bản và sử dụng trên thị trường.

• Giáo dục đại học:

  • Các trường đại học ở Đức có mức độ tự chủ cao. Chương trình đào tạo đại học được các trường tự xây dựng. Hệ thống kiểm định chất lượng trong và ngoài của giáo dục đại học Đức bao gồm nhiều hình thức đánh giá, đảm bảo chất lượng giảng dạy và nghiên cứu trong các trường đại học của đất nước này.

II. Hệ thống giáo dục ở Đức

Đức sở hữu một hệ thống giáo dục chất lượng cao và được xếp thứ tư trong danh sách các đất nước đáng sống trên thế giới theo khảo sát của US News and World Report năm 2019.

Ở Đức, bạn có thể lựa chọn học:

1. Bằng tiếng Đức: Tại các trường công lập (miễn phí) và các trường tư (có trả phí); hoặc
2. Bằng tiếng Anh: Tại một số trường công lập và phần lớn là các trường tư (có trả phí)

Hệ thống giáo dục ở Đức bao gồm nhiều cấp độ khác nhau:

Cấp bậc đào tạo ở Đức: Sự đa dạng và tổ chức

1. Mẫu giáo:

• Trẻ em từ 3 tuổi có thể tham gia các nhà trẻ cả ngày hoặc một phần ngày, điều này là tùy ý của gia đình. Một số bang còn có các cơ sở chuẩn bị trước sang tiểu học, như các lớp "Vorklasse".

2. Trường tiểu học:

• Từ 6 đến 9 tuổi, học sinh bắt đầu từ lớp 1 đến lớp 4. Chương trình giáo dục bao gồm Tiếng Đức, Toán, Khoa học tự nhiên, Nghệ thuật, Âm nhạc và Thể dục. Học ngoại ngữ được áp dụng tại tất cả các bang trong cấp tiểu học. Sau khi tốt nghiệp lớp 4, học sinh chuyển sang một trong bốn loại trường khác nhau: Hauptschule, Realschule, Gymnasien hoặc Gesamtschulen. 

3. Cấp hai (Giai đoạn 1, từ 10 đến 16 tuổi):

• Hauptschule: Dành cho học sinh trung bình và yếu. Học sinh học các môn tương tự như Realschule hoặc Gymnasium, nhưng với tốc độ học chậm hơn và có hướng nghiệp hướng dẫn. Sau khi hoàn thành, họ tiếp tục học tại trường nghề bán thời gian, kết hợp học tập với làm việc và thực tập tại các nhà máy hoặc công xưởng cho đến khi đủ 18 tuổi.

• Realschule: Dành cho học sinh khá. Sau khi tốt nghiệp, họ có thể chọn tiếp tục học tại trường nghề bán thời gian hoặc trường nghề cao cấp. Những học sinh có điểm cao tại Realschule có thể chuyển lên Gymnasien sau khi tốt nghiệp.

• Gymnasien: Dành cho học sinh xuất sắc. Sau khi tốt nghiệp Gymnasium và nhận bằng tốt nghiệp (Abitur), học sinh chuẩn bị cho việc học tại đại học hoặc đại học ứng dụng (kết hợp học tập và làm việc). Các môn học có thể khác nhau tại từng trường, nhưng thường bao gồm Tiếng Đức, Toán, Khoa học Máy tính, Lý học, Hóa học, Sinh học, Địa lý, Nghệ thuật, Âm nhạc, Lịch sử, vv. Ở một số bang, học sinh có thể lấy bằng tốt nghiệp (Abitur) sau lớp 12, nhưng phổ biến hơn là cần phải hoàn thành lớp 13.

• Gesamtschulen: Là trường hợp đặc biệt, mỗi bang chỉ có một trường duy nhất. Trường này kết hợp cả Hauptschule và Realschule. Nó tiếp nhận học sinh ở mọi trình độ từ lớp 5 đến lớp 10. Học sinh sẽ nhận bằng Hauptschule nếu tốt nghiệp ở lớp 9 và bằng Realschule nếu tốt nghiệp ở lớp 10.

4. Berufsschule:

• Ngoài hệ thống giáo dục thông thường, Berufsschule là một loại trường học nằm giữa Hauptschule và Realschule. Học sinh đi học nửa ngày và thực tập nửa ngày tại công ty hoặc công xưởng. Sau khi hoàn thành chương trình, học sinh nhận được bằng chuyên nghiệp trong lĩnh vực kinh doanh hoặc kỹ thuật. Trường này khác biệt với các loại trường khác vì không phải dưới sự kiểm soát của địa phương mà dưới sự giám sát của chính phủ, các công ty hoặc công đoàn.

5. Quy định chung:

• Tất cả học sinh phải hoàn thành ít nhất 9 năm học phổ thông. Quy định này cũng áp dụng cho sinh viên quốc tế. Ví dụ, nếu một học sinh không tiếp tục học tại Gymnasien, họ phải hoàn thành năm học tại Hauptschule hoặc Realschule. Học sinh cũng bắt buộc học ít nhất một ngoại ngữ trong vòng 5 năm, điều này là bắt buộc tại Gymnasien.

Trung học phổ thông hoặc trung học chuyên nghiệp (15 hoặc 16 - 18 tuổi)

Sau khi hoàn thành các cấp học dưới, học sinh tiếp tục theo học theo định hướng của mình, dựa trên kết quả học tập như sau:

1. Đại học:

• Học sinh tốt nghiệp từ các trường Gymnasien hoặc các trường cấp 3 tổng hợp (Gesamtschulen).

2. Học nghề:

• Học sinh tốt nghiệp từ trường Realschule, các trường cấp 3 tổng hợp hoặc Hauptschule với thành tích xuất sắc.

3. Đào tạo song song và làm việc tại nhà máy:

• Lựa chọn này phổ biến nhất đối với học sinh. Họ làm việc nửa ngày tại nhà máy và nửa ngày đi học trên lớp cho đến khi đủ 18 tuổi.

Đối với những học sinh đã học nghề nhưng muốn tiếp tục học đại học, họ có thể đầu tư thêm để nhận bằng tú tài (Abitur), từ đó có cơ hội học đại học như bao người khác. Tuy nhiên, hệ thống giáo dục Đức chỉ xét duyệt vào đại học dựa trên kết quả học tập, vì vậy họ cần đạt điểm số cao để được nhận vào các trường đại học tại Đức.

Đại học và Sau đại học

Hệ thống giáo dục Đức được phân thành hai loại hình đào tạo chính:

1.Trường đại học tổng hợp (Uni, TU):

• Các chương trình giảng dạy luôn tuân thủ và định hướng theo nguyên tắc duy nhất: "Sự thống nhất trong nghiên cứu và giảng dạy". Các trường này đóng vai trò nòng cốt trong giáo dục đại học Đức từ lâu.

2. Trường đại học khoa học ứng dụng (FH):

• Chương trình đào tạo tập trung vào thực tiễn, chuyên sâu vào kiến thức nghề nghiệp và kỹ năng chuyên môn. Thời gian học tập tại đây thường ngắn hơn (thông thường là 4 năm). Sinh viên tại các trường này thường dễ dàng tìm việc làm sau khi tốt nghiệp, vì họ có kỹ năng thực hành mạnh mẽ mà các doanh nghiệp Đức và Việt Nam đều đánh giá cao.

Hệ thống bằng cấp

Hệ thống bằng cấp tại Đức, như nhiều quốc gia Châu Âu khác, được chia thành hai cấp chính: Cử nhân (Bachelor) và Thạc sỹ (Master).

1. Cử nhân (Bachelor):

• Thời gian học từ 6 đến 8 học kỳ.
• Sinh viên cần vượt qua các kỳ thi và hoàn thành đề tài tốt nghiệp theo chương trình học.

2. Thạc sỹ (Master):

• Thời gian học từ 2 đến 4 học kỳ.
• Đối với một số ngành như y khoa, luật, dược phẩm và giáo dục, sinh viên cần vượt qua các kỳ thi quốc gia quy định trước khi tốt nghiệp.
• Sau khi hoàn thành chương trình Thạc sỹ, sinh viên có thể tiếp tục theo đuổi chương trình Tiến sỹ (Doktor).

Bằng tốt nghiệp từ các trường đại học Đức được công nhận toàn cầu cũng như chất lượng giáo dục của các trường đại học Đức được đánh giá rất cao trên thế giới.

III. Sự khác biệt giữa trường đại học công và tư

Trong hệ thống giáo dục Đức, có sự khác biệt rõ rệt giữa các trường đại học công và tư:

1. Trường đại học công:

• Được tài trợ bởi chính phủ, do đó không tính học phí hoặc chỉ thu khoản học phí nhỏ.
• Số lượng trường đại học công nhiều hơn rất nhiều so với trường đại học tư.
• Luật pháp Đức quy định rằng giáo dục cần được cung cấp miễn phí cho tất cả mọi người, vì vậy trong nhiều lĩnh vực học phí đã được bãi bỏ hoàn toàn.

2. Trường đại học tư:

• Hoạt động dựa trên nguồn tài chính từ học phí của sinh viên, do đó mức học phí có thể khá cao.

Tóm lại, hệ thống giáo dục Đức cam kết cung cấp giáo dục chất lượng và có tính bao quát, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh cho sinh viên trên bản lĩnh toàn cầu.

IV. Các ưu điểm của giáo dục Đức

Giáo dục ở Đức được biết đến với những ưu điểm sau:

1. Hệ thống giáo dục mở và linh hoạt:

• Học sinh có thể thay đổi loại hình đào tạo và chương trình học theo khả năng và sở thích của mình.
• Các sinh viên có thể tham gia vào chương trình đào tạo kép, kết hợp giữa học kiến thức lý thuyết và làm việc thực tế tại các doanh nghiệp.
• Sau khi tốt nghiệp, sinh viên được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng để chuẩn bị cho việc tìm kiếm một công việc trong tương lai.

2. Đào tạo nghề và học phổ thông:

• Học sinh tại các trường trung học có thể tham gia vào các lớp học bổ sung để lấy bằng tốt nghiệp phổ thông.
• Bằng tốt nghiệp phổ thông mở ra cửa vào các trường đại học hoặc cao đẳng.

3. Miễn học phí:

• Hầu hết các trường học tại Đức miễn phí học phí cho học sinh và sinh viên.
• Một số trường bắt đầu thu học phí từ năm 2004 để nâng cao chất lượng giáo dục và cạnh tranh giữa các trường.

4. Chương trình đào tạo vừa học vừa làm:

• Đặc biệt đối với các ngành như điều dưỡng và nhà hàng khách sạn, chương trình đào tạo tại Đức thường kết hợp 70% lý thuyết và 30% thực hành.
• Học sinh không chỉ học lý thuyết mà còn có cơ hội làm việc thực tế và nhận lương trực tiếp.

5. Thị trường du học phù hợp với điều kiện kinh tế:

• Với điều kiện kinh tế của đa phần các gia đình Việt Nam, thị trường du học Đức được nhiều học sinh quan tâm và hướng tới.

Tóm lại, hệ thống giáo dục Đức không chỉ mang lại sự linh hoạt và chất lượng mà còn cung cấp cho sinh viên những cơ hội thực tế và chuẩn bị tốt cho sự nghiệp sau này. Đây là lý do tại sao nhiều học sinh quốc tế, trong đó có nhiều học sinh Việt Nam, lựa chọn Đức làm điểm đến du học.

Trên đây là tổng quan về hệ thống giáo dục tại Đức mà có thể bạn chưa biết, hi vọng bài viết này của TIC HCM đã cung cấp được nhiều thông tin hữu ích cho bạn